จังหวัดพะเยา มีขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรมและการละเล่นพื้นเมืองที่สำคัญ ที่นิยมปฏิบัติ สืบทอดกันมา แต่โบราณจนถึงปัจจุบัน คือ
| 1.งานบวง สรวงพ่อขุน งำเมือง | เป็นงานประเพณีประจำปี (วันที่ 5 มีนาคมของทุกปี) เพื่อสักการะพ่อขุนงำเมือง เจ้าเมืองพะเยาองค์ที่ 9 (พ.ศ. 1781 – 1839) ผู้สร้างความรุ่งเรืองให้แคว้น พะเยาและร่วมกันสร้างเมืองเชียงใหม่กับพญาร่วง และพญามังราย จะมีข้าราชการ พ่อค้าและประชาชนชาวพะเยานำเครื่องสักการะมาทำ พิธีบวงสรวงพระรูปที่อนุสาวรีย์ของพระองค์ขึ้น ณ บริเวณสวนสมเด็จย่า 90 ถนนเลียบกว๊านพะเยา   | |
2.ประเพณีไหว้พระธาตุดอยจอมทอง | วันเดือนหกเป็ง (เพ็ญเดือน 4) ทุกปี ชาวพะเยา พร้อมใจกันทำบุญไหว้พระธาตุดอยจอมทอง เพราะความเลื่อมใสศรัทธา  | |
| 3. ประเพณีไหว้พระเจ้าตนหลวง | เป็นประเพณีที่ผู้คนมากราบไหว้พระเจ้าตนหลวงอย่างล้นหลาม เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตนเอง และครอบครัว ในวันเดือนแปดเป็ง (เพ็ญเดือน 6) ประมาณเดือนพฤษภาคมของทุกปี | |
| 4. ประเพณีไหว้พระธาตุวัดป่าแดง-บุญนาค | เป็นประเพณีที่ชาวพะเยา จะพากันทำบุญตักบาตรสวดมนต์ไหว้พระ เวียนเทียน รักษาศีลภาวนา ในวันเดือน 7 เป็ง (เพ็ญเดือน 5) ของทุกปี | |
| 5. ประเพณีเลี้ยงผีขุนน้ำ | เป็นพิธีขอน้ำขอฝน จากผีประจำขุนเขาที่เป็นต้นน้ำ เพราะเป็นเวลาที่ใกล้จะหว่านข้าวกล้า จะทำในวันปากปีของสงกรานต์เมืองเหนือ (วันที่ 16 เมษายน) ทุกปี | |
| 6. งานประเพณีสงกรานต์ (ปี๋ใหม่เมือง) | ล้านนาจะมีประเพณีสงกรานต์หรือประเพณีขึ้นปีใหม่ ตามการนับการจันทรคติ มี 4 วัน ในเดือนเมษายน ได้แก่ | |
| วันสังขานต์ล่อง | ตรงกับวันที่ 13 เมษายน ชาวล้านนายังไม่ถือว่าเป็นวันขึ้นปีใหม่ แต่จะเป็นวันทำความสะอาดบ้านเรือน เสื้อผ้าที่อยู่อาศัยและหยุดทำงานประจำอื่นๆ ตอนเช้า จะมีการยิงปืนยิงพลุ ซึ่งถือว่าเป็นการขับไล่ตัวสังขานต์ พอตกเย็นทุกคนจะสระผมด้วยน้ำส้มป่อย เพื่อไล่เสนียดจัญไร | |
| วันเนา หรือ วันเน่า | ตรงกับวันที่ 14 เมษายน เชื่อกันว่าเป็นวันไม่เป็นมงคล เพราะฉะนั้นทั้งวันชาวบ้านจะถือว่าเป็น วันดา (วันเตรียมของ) โดยจะมีการประกอบอาคารทั้งคาว หวาน โดยจะทำอย่างประณีตและสะอาด เพราะวันรุ่งขึ้นจะต้องนำไปถวายพระ ที่เหลือจะใช้เลี้ยงญาติพี่น้อง ตอนบ่าย ทุกคนจะช่วยกันขนทรายตามห้วยหนองและแหล่งน้ำ เข้าไปกองไว้ที่บริเวณวัด | |
| วันพระยาวัน | ตรงกับวันที่ 15 เมษายน คนล้านนาถือว่าเป็นวันสำคัญที่สุด เพราะเป็นวันเถลิงศก หรือเริ่มต้นวันปีใหม่ เป็นวันมงคล โดยตอนเช้าชาวบ้านจะนำอาหารคาวหวานไปถวายพระที่วัด จนกระทั้งพิธีกรรมเสร็จเรียบร้อย จากนั้นญาติพี่น้องก็จะพากันไป “ดำหัว” คนที่เคารพนับถือ เช่น ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อ แม่ ครูบาอาจารย์ เป็นต้น เพื่อแสดงถึงความกตัญญูกตเวที และการอโหสิกรรมแก่กันและกัน | |
| วันปากปี | ตรงกับวันที่ 16 เมษายน โดยชาวบ้านจะไปร่วมกันที่วัดพร้อมกับสะตวง (กระทง) ใส่เครื่องบูชาพระเคราะห์พร้อมเสื้อผ้าตนเองและคนในครอบครัว เพื่อบูชานพเคราะห์ทั้งเก้า โดยจะมีพระสงฆ์ทำพิธีกรรมซึ่งเชื่อว่าเมื่อทำแล้วคนในครอบครัวจะปราศจากเคราะห์กรรมตลอดปี | |
 | ||
| 7. ประเพณีลอยกระทง (ประเพณียี่เป็ง) | ตรงกับวันเพ็ญเดือนยี่เหนือ (เดือนพฤศจิกายน) ประเพณีนี้มี 2 วันคือ วันขึ้น 15 ค่ำ เดือนยี่ เรียกว่า วันยี่เป็ง เป็นวันขอขมาต่อแม่น้ำคงคา ในช่วงเช้าจะเป็นการทำบุญตักบาตร และมีเทศน์มหาชาติฉบับล้านนา ตั้งแต่เช้ามืดจนถึงกลางคืน และกลางวันจะมีการปล่อยโคมลอยขึ้นบนท้องฟ้า ซึ่งถือว่าเป็นการปล่อยเคราะห์ปล่อยโศก กลางคืนจะมีการลอยกระทงเล็ก บริเวณรอบกว๊านพะเยา ส่วนวันที่สอง คือ วันแรม 1 ค่ำ จะมีการจัดกระทงขนาดใหญ่ของแต่ละหน่วยราชการต่าง ๆ มาร่วมขบวนแห่ โดยมีนางนพมาศนั่งประจำกระทงทุกกระทง ตลอดงานกลางคืนจะมีการจุดดอกไม้ไฟ โคมลอย ประดับประดาอย่างสวยงาม  | |
| 8. งานประเพณีสลากภัต (ตานก๋วยสลาก) | โดยจะเริ่มตั้งแต่วันเพ็ญเดือนสิบสองเหนือ (เดือน 10) ประมาณเดือนกันยายน และจะสิ้นสุดในเดือนเกี๋ยงดับ (เดือน 11) ชาวบ้านจะนำเอาสิ่งของต่างๆ เช่น ข้าวสาร พริก หอม กระเทียม อาหารเป็นห่อนึ่ง ชิ้นปิ้ง (เนื้อย่าง) หมาก เมี่ยง บุหรี่ รวมใส่ในก๋วย (ตะกร้า) พร้อมกับยอด คือ สตางค์หรือธนบัตรผูกไว้ ซึ่งขึ้นอยู่กับกำลังศรัทธาและทรัพย์ของแต่ละครอบครัวเมื่อถึงวันทำบุญ ทุกครอบครัวจะน้ำก๋วยพร้อมสลากซึ่งจะเขียนใส่ในใบลานหรือกระดาษ ไปพร้อมกันที่พระวิหาร เพื่อทำพิธีตามพิธีสังฆกรรมทั่วไป โดยในวันพิธีจะมีชาวบ้านจากหมู่บ้านต่าง ๆ นำขบวนแห่เครื่องไทยมาร่วมเป็นจำนวนมาก ซึ่งถือเป็นการทำบุญร่วมกันและสร้างสัมพันธ์ในชุมชนได้อย่างดี  | |
| 9. งานพิธีแห่เทียนเข้าพรรษา | จะตรงกับวันอาสาฬหบูชา หรือวันเพ็ญเดือนแปด (เดือนกรกฎาคม) โดยคณะศรัทธาและหน่วยราชการทุกแห่งจะรวมกันหล่อเทียนที่แกะสลักอย่างสวยงามเพื่อนำมาร่วมเป็นขบวนแห่เทียนเข้าพรรษาของแต่ละปี เพื่อประกวดประชันความสวยงามของเทียน เมื่อมีการตัดสินให้รางวัลเรียบร้อยแล้ว คณะศรัทธาของแต่ละวัดจะนำเทียนเข้าพรรษาของวัดตนเองไปถวายพระสงฆ์เพื่อนำไปจุดบูชาในเทศกาลเข้าพรรษาต่อไป  | |
| 10. พิธีเลี้ยงผีหนองเล็งทราย | จะจัดขึ้นวันแรม 9 ค่ำ เดือน 9 เหนือ (เดือน 7) ของทุกปี ณ บริเวณหนองเล็งทราย อ. แม่ใจ ซึ่งถือเป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ เพื่อสร้างจิตสำนึกของชาวบ้านให้รู้จักคุณค่าของแหล่งน้ำและช่วยกันอนุรักษ์ | |
| 11. ประเพณีวันดอกคำใต้บาน | วันที่ 4 กุมภาพันธ์ของทุกปี กลุ่มสตรีทุกระดับจะรวมพลังทำกิจกรรมร่วมกัน มีการแสดงวัฒนธรรมพื้นบ้าน การจำหน่ายผลผลิตพื้นบ้าน โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้สตรีทุกคนสำนึกในศักดิ์ศรีของสตรี โดยเฉพาะความเป็นกุลสตรีของอำเภอดอกคำใต้ | |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น